मानवता व समतेचे आकांक्षी: डॉ. अजय गव्हाणे (लेखक: डॉ. संदीप पाईकराव

जगात काही व्यक्तिमत्त्व अशी असतात की ज्यांच्यात विद्वत्ता आणि सहज सौजन्य यांचा अपूर्व संगम पाहायला मिळतो. विद्वान लोक अनेक असतात, पण विनयशील विद्वान फारच थोडे असतात; जे केवळ आपल्या ज्ञानानेच नव्हे, तर आपल्या आचार-विचारांनी आणि आचरणानेही समाजाला दिशा देतात.
यशवंत महाविद्यालय, नांदेड येथील राज्यशास्त्र विभागप्रमुख डॉ.अजय गव्हाणे हे असेच एक वैशिष्ट्यपूर्ण आणि प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व आहे. त्यांच्या कार्यपद्धतीत, नैतिक मूल्यांत, शैक्षणिक दृष्टिकोनात आणि माणुसकीच्या जाणीवेमध्ये असे अनेक गुण एकवटलेले आहेत; जे त्यांना विद्यार्थ्यांमध्ये, सहकारी प्राध्यापकांमध्ये आणि समाजामध्ये विशेष सन्मान प्राप्त करून देतात.
डॉ. गव्हाणे यांची जीवनयात्रा प्रेरणादायी कहाणी आहे. साध्या पार्श्वभूमीतून उठून असामान्य शैक्षणिक आणि मानवी मूल्यांच्या उंचीवर पोहोचलेले ते व्यक्तिमत्त्व. त्यांनी राज्यशास्त्र या गंभीर, अभ्यासपूर्ण आणि समाजाभिमुख विषयात सखोल अध्ययन करून केवळ शैक्षणिक गुणवत्ता साधली नाही, तर त्या ज्ञानाचा वापर समाजाभिमुख विद्यार्थ्यांच्या निर्माणासाठी केला. त्यांचं शिक्षण हे केवळ परीक्षा केंद्रित नाही, तर समाज आणि जीवनाच्या व्यापक संदर्भांतून विद्यार्थ्यांपर्यंत पोहोचतं. त्यामुळे त्यांचे विद्यार्थी त्यांना एक शिक्षक म्हणून नव्हे, तर एक मार्गदर्शक, विचारवंत आणि जीवनदृष्टी देणारे व्यक्तिमत्त्व म्हणून मानतात.
त्यांच्या अध्यापन शैलीमध्ये स्पष्टता, सखोलता आणि संवाद यांची उत्कृष्ट सांगड आहे. ते विद्यार्थ्यांना विचार करायला, प्रश्न विचारायला आणि आपले विचार मांडायला उद्युक्त करतात. ही लोकशाहीशील अध्यापनपद्धत त्यांना एक प्रगतीशील आणि विद्यार्थीप्रिय शिक्षक म्हणून सिध्द करते. त्यांच्या व्याख्यानांमध्ये विषयाचे गांभीर्य तर असतेच, पण त्याचवेळी सामाजिक संदर्भांचीही ठळक झालर असते. जी विद्यार्थ्यांना केवळ परीक्षेसाठी नव्हे, तर समाज समजून घेण्याच्या दृष्टीने विचार करायला भाग पाडते.
डॉ. गव्हाणे यांचं व्यक्तिमत्त्व सौम्यता, शांतता आणि सहिष्णुतेचं उत्तम उदाहरण आहे. त्यांच्या स्वभावात अशी आत्मीयता आहे की जी त्यांना प्रत्येकाच्या मनात आपले स्थान निर्माण करून देते. विद्यार्थी असो, सहकारी प्राध्यापक असोत, किंवा कार्यालयीन कर्मचारी – सर्वांशी ते स्नेहपूर्वक, समतेने आणि मदतीच्या भावनेने वागतात. ते केवळ शिक्षक नाहीत, तर एक सच्चे मानवतावादी आहेत, जे प्रत्येक परिस्थितीत समाधान आणि शांतीच्या दिशेने विचार करतात.
शोधलेखन आणि शैक्षणिक उपक्रमांमध्ये त्यांची सक्रियता अत्यंत उल्लेखनीय आहे. त्यांनी अनेक राष्ट्रीय परिषदांमध्ये सहभाग घेतला आहे, शोधनिबंध सादर केले आहेत आणि शिक्षण क्षेत्रात नाविन्यपूर्ण उपक्रम राबवले आहेत. त्याचबरोबर सामाजिक कार्यांमध्येही त्यांचा सहभाग लक्षणीय आहे – मग ते युवकांमध्ये सामाजिक जाणीवा जागृत करणं असो, किंवा ग्रामीण विद्यार्थ्यांसाठी स्वावलंबनाचा मार्ग दाखवणं असो.
आज शिक्षण हे केवळ व्यवसाय बनत चाललेलं असताना; डॉ. गव्हाणे यांच्यासारखे शिक्षक ही उत्कृष्ट शिक्षण परंपरा जिवंत ठेवत आहेत. जिथे शिक्षण हे सेवा आहे, शिक्षक हा जीवन घडवणारा आहे आणि वर्गखोल्या या संस्कार केंद्र आहेत. ते विद्यार्थ्यांना ज्ञान देतातच, पण त्याचबरोबर संवेदनशीलता, मूल्यबुद्धी आणि राष्ट्रनिष्ठा या मूल्यांचीही पेरणी करतात. हीच गोष्ट त्यांना उत्कृष्ट शिक्षक म्हणून अधोरेखित करते.
आजच्या या खास दिवशी – डॉ. अजय गव्हाणे सरांच्या वाढदिवसानिमित्त – आम्ही त्यांना मन:पूर्वक शुभेच्छा देतो. त्यांना उत्तम आरोग्य, दीर्घायुष्य आणि सतत प्रेरणादायी कार्य करण्याची शक्ती लाभो हीच प्रार्थना. त्यांच्या ज्ञानातून, सेवाभावातून आणि प्रेमळ वागणुकीमधून समाजाचा सतत लाभ होत राहो. ते असेच विद्यार्थ्यांचे जीवन प्रकाशमान करीत राहो आणि शिक्षणजगतात मूल्याधिष्ठित नवचैतन्य निर्माण करत राहो.
त्यांचं संपूर्ण जीवन हे आपल्यासाठी एक मोठी प्रेरणा आहे – साधेपणानेही असामान्य कार्य कसे करता येते, याचं मूर्त उदाहरण म्हणजे डॉ. गव्हाणे. त्यांनी शिक्षक म्हणून केवळ विद्यार्थ्यांचं शिक्षण केलं नाही, तर त्यांचं जीवनच घडवलं आहे. असे शिक्षक म्हणजे शिक्षणक्षेत्राची खरी अमूल्य संपत्ती.
आपल्या ज्ञानाचा प्रकाश असाच सतत सर्वांच्या जीवनात तेजाने झळकत राहो.वाढदिवसानिमित्त हार्दिक शुभेच्छा!
*डॉ. संदीप पाईकराव,*
हिंदी विभागप्रमुख,
यशवंत महाविद्यालय,नांदेड.