कर्म शब्दांपेक्षा प्रभावी : नव्या एच. मोहता मनोवैज्ञानिक आणि संवाद प्रशिक्षक नागपूर

नागपूर:

एका लहानशा डोंगराळ गावात रोहन आणि अंकित हे दोन बालमित्र राहत होते. दोघेही प्रतिभावान आणि मेहनती होते, पण स्वतःचे विचार व्यक्त करण्याच्या बाबतीत ते अगदी वेगळे होते. रोहन शांत स्वभावाचा आणि स्पष्ट संवाद साधण्याच्या क्षमतेसाठी ओळखला जायचा. तर दुसरीकडे, अंकित नेहमी आपल्या कृतींवर अवलंबून असायचा, असे मानत की केवळ कर्मच त्याच्या मनःस्थितीचे प्रदर्शन करू शकतात.

त्यांची मैत्री घट्ट होती, पण वेळेसोबत त्यांचे मार्ग वेगळे झाले. रोहनने एका बहुराष्ट्रीय कंपनीत व्यवस्थापक म्हणून करिअर सुरू केले, तर अंकितने आपल्या कुटुंबाचा सुतारकामाचा व्यवसाय हाती घेतला. दशकभरानंतर, त्यांना त्यांच्या गावासाठी एक सार्वजनिक प्रकल्प हाती घेण्यासाठी पुन्हा भेटायची संधी मिळाली – गावासाठी एक वाचनालय उभारणे.

प्रकल्पाने त्यांना पुन्हा एकत्र आणले, पण त्यांच्या वेगवेगळ्या दृष्टिकोनांना समोर आणले. रोहनने आपल्या उत्कृष्ट संवाद कौशल्याने नगर परिषदेचे अधिकारी, देणगीदार आणि स्वयंसेवक यांच्याशी समन्वय साधण्याची जबाबदारी घेतली. त्याने बैठका आयोजित केल्या, स्पष्ट योजना आखल्या आणि प्रत्येकाला त्यांच्या भूमिका समजावून सांगितल्या. त्याच्या शब्दांनी स्वयंसेवकांना प्रेरित केले, आणि त्याच्या विचार मांडण्याच्या क्षमतेने सर्वात शंका घेणाऱ्या देणगीदारांनाही जिंकले.

अंकित, मात्र, वाचनालयाच्या प्रत्यक्ष बांधकामात गुंतला. तो अपार मेहनत करत होता आणि सुतारांच्या टीमचे नेतृत्व करत होता. त्याचे काम काटेकोर होते आणि त्याची समर्पणाची भावना स्पष्ट होती. तरीही, काही अडचणी निर्माण झाल्या. त्याची टीम त्याच्या सूचना समजून घेण्यात चुका करत होती, कारण तो शब्दांनी समजावून सांगण्याऐवजी कृती दाखवण्यावर भर देत होता. त्यामुळे चुका झाल्या, कामात उशीर झाला आणि कामगारांमध्ये नाराजी वाढली.

एके दिवशी, अंकितच्या टीमने वाचनालयाच्या काही कपाटांचे चुकीचे बांधकाम केले. रोहनने ही चूक लक्षात घेतली आणि अंकितकडे गेला.

“अंकित, तुझ्या समर्पणाचे मला खूप कौतुक आहे, पण जर तू तुझी योजना स्पष्टपणे समजावून सांगितली असतीस, तर या अडचणी टाळता आल्या असत्या,” रोहन म्हणाला.

अंकित घाम पुसत म्हणाला, “रोहन, कर्म शब्दांपेक्षा प्रभावी असतात. माझे काम त्यांना मार्गदर्शन करण्यासाठी पुरेसे आहे.”

रोहन हसत म्हणाला, “खरे आहे की कर्म प्रभावी असतात, पण शब्द कर्मांना दिशा देतात. संवाद हा उद्देश आणि अंमलबजावणी यामधला दुवा आहे.”

ही गोष्ट अंकितच्या मनाला भिडली. त्याने बदल करण्याचा निर्णय घेतला. पुढील काही आठवड्यांत, त्याने कोणत्याही कामाची सुरुवात करण्यापूर्वी आपल्या टीमला योजना स्पष्टपणे समजावून सांगण्यास सुरुवात केली. त्याने फीडबॅकला प्रोत्साहन दिले आणि शंका निरसन केले. त्याचा परिणाम आश्चर्यकारक होता. काम अधिक जलद झाले आणि चुका लक्षणीय प्रमाणात कमी झाल्या.

जेव्हा वाचनालय पूर्ण झाले, तेव्हा उद्घाटन सोहळ्यासाठी संपूर्ण गाव एकत्र आले. नगराध्यक्षांनी रोहनच्या नेतृत्व आणि संवाद कौशल्याची प्रशंसा केली, ज्यामुळे समुदाय एकत्र येऊन काम करू शकला. त्यांनी अंकितच्या सुतारकामाची आणि त्याच्या कामात संवाद प्रभावीपणे सामावल्याचीही स्तुती केली.

जेव्हा सगळेजण टाळ्या वाजवत होते, तेव्हा अंकित रोहनकडे वळला आणि म्हणाला, “तू बरोबर होतास, मित्रा. कर्म शक्तिशाली असतात, पण शब्द त्यांना दिशा देतात. मी शिकलो आहे की स्वतःला स्पष्टपणे व्यक्त करणे माझ्या कामाची किंमत कमी करत नाही, तर त्याला अधिक प्रभावी बनवते.”

रोहन हसत म्हणाला, “आणि मी तुझ्याकडून शिकलो, अंकित, की कर्म शब्दांना विश्वासार्हता देतात. एकत्र, ते काहीतरी अद्भुत निर्माण करतात.”

ही कथा शब्द आणि कर्म यांच्यातील संतुलन अधोरेखित करते. जिथे कर्म समर्पण आणि प्रयत्न दर्शवतात, तिथे संवाद हे सुनिश्चित करतो की उद्दिष्टे समजली जाऊन योग्य प्रकारे अंमलात आणली जातात. वैयक्तिक नाती, कार्यक्षेत्र किंवा सामुदायिक प्रयत्न असो, स्वतःला प्रभावीपणे व्यक्त करण्याची क्षमता कल्पनांना वास्तवात परिवर्तित करू शकते. कर्म खरोखरच शब्दांपेक्षा प्रभावी असू शकतात, पण शब्द कर्मांना फुलण्यासाठी योग्य मार्ग दाखवतात.